نام های ایذه در طول تاریخ

تاريخ و گذشته هر دياري ، شناسنامه آن سرزمين بوده كه سابقه و قدمت آن ديار را نشان مي دهد و با مراجعه به تاريخ هر سرزمين مي توان دگرگوني ها و سير تكامل و يا تنزل آن سرزمين را مشخص كرد.
اصولا تغيير و تحول در هر جامعه اي، چه به گونه اي آرام و نامحسوس و چه به صورت ناگهاني و محسوس اتفاق مي افتد و جامعه زنده جامعه اي است متحول و پويا، و جامعه اي كه تغييري نداشته باشد و در حالت ركود و ايستايي باشد جامعه ي زنده ايي نيست.
تاريخ ايذه نيز در گذر زمان از اين قاعده تاريخي به دور نبوده است و فراز و نشيب هاي فراواني به خود ديده است كه اين دگرگوني ها نام اين شهرستان را نيز دستخوش تغيير قرار داده است و در ازمنه مختلف نام هاي گوناگون به خود گرفته است كه در اينجا به ذكر اين اسامي و وجه تسميه آن ها مي پردازيم:

 1 - ايديده يا ايديذ عيلامي 

با توجه به اينكه تمدن عيلام در منطقه كوهستاني فعلي بختياري قرار داشته است و شهر ايديده از شهرهاي مهم آن بوده است و ايديذه به معناي شهر كنار آب آمده است و به دليل قرار گرفتن ايذه كنوني در كنار تالاب شط (منگر) مي توان گفت كه ايديده همان ايذه كنوني بوده است. شباهت ميان حروف ايديده با حروف ايذه نيز مي تواند دليل براين مدعا باشد.

2 - اوجا يا هوجا كه يونانيان اين شهر را به اين اسم مي خوانند و مردم آنجا را اوجيا مي گفتند . 

3 - اياپير يا اجاپير: كه از اسامي باستاني اين شهر مي باشد و در كتيبه هاي اشكفت سلمان نام ايذه آياپير يا آجاپير آمده است. 

 4 - انزان يا انشان: به معني دارنده فرآسماني كه اين نام از نظر زماني قبل از آن است كه يونانيان اين شهر را اوجا يا هوجا بخوانند.

از متون تاريخي چنين برمي آيد كه انشان يا انزان يكي از ايالت هاي مهم دولت عيلام بوده است و با توجه به گفته هاي ياقوت حمودي در معجم البلدان مي توان به اين نتيجه رسيد كه آنزان بر همين منطقه اطلاق مي شده است زيرا اين شهر در روزگار باستان از نواحي آباد بوده و اهميتي بسزا داشته است و به همين دليل آنزان كه نام اين شهر بوده است برتمام ايالت اطلاق شده است.
5 - ايزج
عده اي معتقدند كه نام ايزج از كلمه آنزان در دوره عيلاميان گرفته شده كه در كثرت استعمال به ايزج تبديل گرديده است.يعني آنزان زمان عيلام بعد اينزان و سپس اينزه و بعد از مدتي ايزج ناميده شده بود.
اكثر مورخين در آثار خود اين شهر را با نام ايزج ذكر كرده اند چنانكه ابن حوقل در صوره الارض ابودلف در سفرنامه، مقدسي در احسن التقاسيم حمدالله مستوفي در نزهه القلوب از اين شهر با نام ايزج ياد كرده اند.
اصطخري در مسالك و الممالك از ايزج اسم برده و اين شهر را جزو خوزستان دانسته است و قزويني در آثار البلاد به ايزج اشاره نموده و حدود جفرافيايي و آثار تاريخي آن را ذكر نموده است. طبري در تاريخ الرسل و الملوك و ابن ايثر در تاريخ كامل اين شهر را با نام ايزج ذكر نموده اند.
مولف معجم البلدان نيز از عظمت منطقه بختياري در روزگار سلوكيان سخن گفته و معتقد است كه يوناني ها در اين خاك آبادي هايي ساخته بودند .

در دوره ساسانيان از احداث و توسعه راه ها در منطقه سخن به ميان آمده است.
عده اي از مورخين برخي ايل راه هاي فعلي بختياري را يادگار آن دوران دانسته اند.
پس ازسقوط ساسانيان و در دوران اسلامي، منطقه بختياري يكي از محدود مناطقي است كه نفوذ اسلام در آنجا با تاخير صورت گرفته است که اين امر شايد به دليل كوهستاني بودن منطقه و عدم آشنايي و يا ناسازگاري اعراب مسلمان با شرايط خاص آب و هوايي منطقه بوده است.
فاتحان مسلمان عرب از سرزميني رو به ايران پا نهادند كه با دشت هايي كويري و هموار احاطه گرديده بود و اين عامل مهمي بود تا پس از استيلا بر ايران به اقامت در دشت هاي هموار و جلگه هاي حاصلخيز رغبت بيشتري نشان دهند. طبيعي است كه منطقه بختياري به علت كوهستاني بودن و شرايط اقليمي خاص خود با نوع زندگي فاتحان عرب تفاوت داشت و به همين جهت بعد از ورود اعراب مسلمان به ايران چندان تمايلي براي تصرف اين منطقه از خود نشان نمي دادند.
اين منطقه مانند ديگر نقاط ايران تا اواخر قرن سوم هجري زير نظر خلفا اداره مي شد اما در قرن چهارم هجري وضع به تدريج دگرگون شد و مردم ايران در گوشه و كنار قيام كردند و خود را از سلطه خلفا رهانيدند و در اين قرن آل زيار كه بر قسمت جنوبي و جنوب غربي ايران حاكم شدند كه منطقه بختياري را نيز شامل مي شد .